Afgelopen vrijdag vond de officiele opening plaats van de fototentoonstelling "Giflandschap revisited" in het Fotomuseum op de Wilhelminapier in Rotterdam. Aanleiding hiervoor was de presentatie van een fotoboek met dezelfde titel. (Anton Roeloffzen, 9 november)
Door kunstfotograaf Wout Berger zijn in de tachtiger jaren met een grote platencamera foto's gemaakt van allerlei grote bodemsaneringslocaties, zoals die waren opgenomen in de Gifatlas van Vrij Nederland uit 1983. Hoewel de bodemsaneringsoperatie toen op stoom begon te komen, moesten de meeste van deze grote en dure saneringslocaties nog worden aangepakt. Wie kent niet notoire "giflocaties" als het Aagrunol-terrein in Groningen, de Kempen in Brabant, de Diemerzeedijk en de Volgermeerpolder in Amsterdam, de Zellingwijk in Gouderak, of de Albatros-fosfaatmestfabriek bij Kralingseveer, het EMK-terrein in Krimpen en de Kralingse gasfabriek in Rotterdam.
Door bezielend lobbywerk van Coen Teeuwen van Witteveen en Bos, kon het geld voor een nieuwe foto-opdracht aan Wout Berger bij elkaar worden gekregen via allerlei sponsors. Doel was in beeld te brengen hoe de toen gefotografeerde giflandschappen er nu bijliggen. Zijn ze gesaneerd of is er nog steeds niets gebeurd? Het heeft een mooi boek opgeleverd met foto's van toen en nu, door diverse schrijvers voorzien van begeleidende teksten over historie van deze terreinen en de bodemsaneringsoperatie als geheel.
Bij het terugvinden van de giflandschappen en het uitzoeken van de historie kreeg Wout hulp van een groot aantal enthousiaste bodemspecialisten in de regio's en veel van hen waren bij de opening aanwezig. Ik ben met Wout op pad geweest in het Rijnmondgebied; het was niet altijd makkelijk de giflocaties terug te vinden. Behalve de mooie foto's van Wout, heb ik er ook een eigen fotocollectie aan overgehouden. Wout nam de tijd voor het vinden van de juiste plek en invalshoek, dus ik ging ook foto's maken vanuit mijn eigen gezichtspunt.
Het boek doorbladerend wordt duidelijk dat er al veel giflandschappen zijn gesaneerd; vaak zijn ze in een stedelijk landschap veranderd, soms ontstaat hier nieuwe natuur. Op/in het Olasfa-terrein bij Olst is nog steeds een moeizame sanering gaande. En er staan ook giflandschappen in het boek, die nog steeds op sanering wachten, zoals het Albatrosterrein bij Kralingseveer; zie mijn eigen foto van dit terrein. De ecologische effecten van de "gifgrond" zijn hier duidelijk zichtbaar - duinvegetaties langs een getijderivier - maar desondanks is er sprake van een verbazingwekkende natuurlijke schoonheid.
We zijn dus nog niet klaar met de bodemsaneringsoperatie, ook al zou dat beleidsmatig goed uitkomen. Dat is zeker niet het geval in het Rijnmondgebied; we zijn na ruim 35 jaar ongeveer halfweg. Er is nog veel te doen, vooral in het havengebied en in de oude binnensteden. En dan liggen er nog andere uitdagingen zoals de baggerloswal Broekpolder. Maar we vorderen gestaag; onlangs is de sanering van de derde grote Rotterdamse gasfabriek aan de Keilehaven gestart. En voor volgend jaar staat de hersanering van het EMK-terrein gepland.
Het boek laat in ieder geval goed zien wat de waarde van ons werk is. In ons overvolle verstedelijkte land kunnen we ons geen grond veroorloven, die te vies is voor gebruik. Saneren van de bodem, of het nu voor wonen, bedrijvigheid, recreatie of natuur is, blijft de komende decennia broodnodig.
Anton Roeloffzen
DCMR Milieudienst Rijnmond
Reageren op deze column kan hier: LinkedinGroup
