'Je kan een kachel met turf stoken en schuren van steen bouwen. Goed, ik heb er niets tegen, als ze bossen uitdunnen wanneer dat nodig is, maar waarom ze vernietigen? (Josja Veraart, 26 april).

De Russische bossen kraken onder bijlslagen, miljarden bomen sterven, woonplaatsen van dieren en vogels worden verwoest, rivieren verzanden en verdrogen, schitterende landschappen verdwijnen onherroepelijk en dat alles omdat deJosja_Veraart_foto mens te lui is om zijn verstand te gebruiken en zich te bukken om de brandstof uit de grond te halen.' Aldus liet Tsjechov in 1897 (!) zijn personage zeggen in het toneelstuk 'Oom Wanja'.

Bodemenergie is niet nieuw. Het is zelfs niet van de laatste decennia. Tsjechov schreef aan het eind van de 19de eeuw al toneelstukken waarin hij zijn personages liet opkomen voor een houdbare omgang met hun natuurlijke omgeving en het gebruik van bodemenergie. Maar inzichten veranderen en ondertussen is ook bekend dat turfwinning allerminst een duurzame manier is van bodembewerking. Dus in het rijtje duurzame bodemenergiebronnen scoort turf niet hoog.

Onderweg naar het eindsymposium 'Meer met bodemenergie' (MMB) afgelopen dinsdag vroeg ik me af waar WKO op basis van 2 jaar onderzoek, op de lat van duurzame bodemenergie geschaard kan worden. Een aanzienlijk deel van het dagprogramma was gewijd aan de effecten van WKO op het bodemsysteem. Dus daar zou het toch duidelijk moeten worden.

Graag had ik natuurlijk een eenduidig antwoord gekregen. Zoiets als: WKO heeft nauwelijks invloed op het bodemsysteem. Of liever nog gewoon, ja of nee. Zo eenvoudig zit de wereld helaas niet in elkaar. WKO is voor de bodem zonder twijfel een duurzamere bodemenergiebron dan aardolie of aardgas. Maar, WKO beïnvloedt de ondergrond. De lokale temperatuur verandert en met name bij open systemen treden hydrologische effecten op, zoals dichtheidsstromingen en veranderingen in de microbiologie. Menging heeft de grootste invloed. We zijn nu door MMB beter in staat om te laten zien wat de mogelijke effecten kunnen zijn en er is nu eindelijk een goed overzicht van alle beschikbare kennis. Toch levert de hele inventarisatie nog geen eenduidig antwoord op. Het gaat juist om de omvang van deze effecten en de mogelijkheden tot herstel. Die verschillen per locatie.

Als je werkt in de bodem kun je niet verwachten dat er geen littekens gevormd worden. We gebruiken de bodem nou eenmaal. Maar we kunnen er wel voor zorgen dat we dat op een duurzame manier doen. Laten we niet vergeten dat ook zonder WKO dichtheidsstromingen optreden, de microbiologie kan veranderen en als gevolg van klimaatverandering de temperatuur oploopt. De bodem is minder statisch dan we vaak aannemen. We kunnen er ook voor zorgen dat we ons verstand gebruiken en onszelf uitdagen om bodemenergie steeds een stapje duurzamer te maken. Het meest voor de hand liggende is het gebruik van schadelijke stoffen te vervangen door niet- schadelijke stoffen. Maar ook een integralere benadering kan veel voordelen opleveren. Ik zou het nuttig vinden als het vervolg van MMB zich met name richt op de zodanige verbetering van WKO systemen en de toepassing daarvan, zodat we in 2015 volmondig kunnen zeggen: ja WKO beïnvloedt de ondergrond, maar op een acceptabele manier voor de ondergrond, de microbiologie en de omgeving.

Tsjechov mag tevreden zijn. De mens is ondertussen niet meer te lui om zich te bukken en bodemenergie te benutten. 'Ik heb de eer u te groeten' aldus Tsjechov.

N.B. Er is nu een handig naslagwerk van alle huidige kennis: 'Meer met bodemenergie'. Een SKB-cahier dat leesbaar is in de trein tussen Utrecht en Den Haag. En wie graag zelf wil genieten van 19de eeuwse teksten met een hoog actueel gehalte: 'Oom Wanja' speelt momenteel nog in diverse theaters, met een geweldige rol voor Pierre Bokma: http://www.theater.nl/.

Josja Veraart (Initiatief Bewust bodemgebruik en Royal Haskoning)

Website

Linkedin

Twitter

Reageren op deze column kan hier: Linkedingroup