Ik kan echt smullen van discussies over normen en risico's. Om die reden is het jaar 2019 voor mij nu al geslaagd. We kennen allemaal de nasleep van een controversieel optreden van de hoogleraren Helsloot en Hanekamp tijdens de laatste editie van Bodembreed. De verontwaardiging van gewaardeerd medecolumnist Edelman is nog steeds niet opgedroogd, getuige zijn recente verhaal-met-persoonlijke-twist in ons aller glossy ‘Bodem’. Theo heeft inhoudelijk natuurlijk gelijk, want ik denk dat het belang van bodemecologie en bodemvruchtbaarheid inderdaad gewoonweg vergeten is. Maar dat laat onverlet dat de kernboodschap van Helsloot en Hanekamp wel degelijk prikkelend en inspirerend was. Voor mij in elk geval wel. Helsloot heeft het over de proportionaliteit: de kosten voor een veiligheidsmaatregel moet in verhouding staan tot de baten, zoals winst in aantal levensjaren. Klinkt niet onlogisch, toch? (Jan Klein Kranenburg, 14 maart)
De wereld van normen en risico's zie ik als het domein van de wetenschapper, de bepaling van proportionaliteit moesten we maar overlaten aan beleid. En ik durf te stellen dat bij het bepalen van die proportionaliteit doorgaans niet alleen kosten worden meegewogen, maar ook perceptie en emotie. Beleid volgt namelijk politiek en politiek volgt de stem van het volk. Daarom geven we miljoenen uit aan tunnelveiligheid en relatief weinig aan valpreventie bij ouderen. Terwijl we een stuk meer levens zouden redden als we een miljoentje zouden verschuiven tussen die twee thema’s. Maar ja, tunnels vinden we eng. Vallen? Dat gebeurt nu eenmaal af en toe.
Ik moest denken aan januari 2012. Helsloot trad op tijdens het openingssymposium van de Atlas Leefomgeving in de Schouwburg van Deventer. Die opening was vanuit publicitair oogpunt best spannend. De Atlas zou namelijk onder andere laten zien in welke Nederlandse scholen asbest voorkwam en dat thema leek de rest van de Atlas te gaan overschaduwen. Ook hier gaf Helsloot een relativerende speech over risico’s van onder andere asbest, waar wederom die tunnelveiligheid als voorbeeld diende.
Laat nu sinds vorige week de normstelling rond asbest flink ter discussie staan. Zou Helsloot daar iets mee te maken hebben? Reken maar!
De Volkskrant kopte op 5 maart: "Opruimprocedure asbest is vaak overdreven: die uitgebreide bescherming is eigenlijk een beetje onzin". Op LinkedIn brak de pleuris uit. Alle mensen die hun brood in de asbestverwijderingssector verdienen -dus ook de toezichthouders en handhavers- schreeuwden moord en brand. Alle partijen die een hoop geld kwijt zijn aan asbestverwijdering, zoals woningbouwcorporaties, slaakten daarentegen een zucht van verlichting. De eerste groep wist zeker dat de nieuwe inzichten fout waren. De tweede groep wist zeker dat het moest kloppen. Zo gaat dat tegenwoordig: een feit is pas waarheid als het jezelf goed uitkomt.
De nieuwe inzichten komen van TNO, Universiteit Utrecht, Radboud Universiteit en het onderzoeksbureau Crisislab. Crisislab is de club van Helsloot. TNO had in dit illustere gezelschap kennelijk de communicatie-aap op haar schouder gekregen. Het nieuwsberichtje van TNO kopte oorspronkelijk: "Onderzoek wijst uit: werkelijke gezondheidsrisico's asbest vaak minder groot dan gedacht". Na de pleurisuitbraak werd dit haastig veranderd in: "Belangrijk dat iedereen weet hoe ze veilig met asbest om moeten gaan". Het ontdekken van dit soort communicatiestruikelacties durf ik gerust een guilty pleasure te noemen.
Als je het rapport leest, is de conclusie dat de wettelijke normen, complexe werkwijzen en de daaraan gekoppelde kosten in veel gevallen niet in verhouding staan tot het werkelijke risico. Kortom ook hier wordt de proportionaliteit ter discussie gesteld. Er wordt geenszins gesteld dat asbest ineens ongevaarlijk is. Volgens mij dus een prima discussie en laten we eerst maar afwachten of dit inzicht ooit gaat landen in beleid. Stop maar met die pleurisuitbraak.
Pleuris is trouwens een ontsteking aan het borstvlies rondom de longen. Het wordt niet veroorzaakt door asbest, maar door bacteriën of een virus. Het risico dat je de pleuris krijgt is niet zo heel groot. Geef er dus maar niet teveel geld aan uit.
Jan Klein Kranenburg
Reageren op deze column kan hier: Facebook
