Hoera! Gisteren stond in de krant dat granuliet officieel veilig is verklaard als vulmateriaal voor oude zandwinplassen. Was het onderzoek doorgestoken kaart of hebben de spraakmakers van Zembla een storm in een plas water gemaakt? Team ‘afval bestaat niet’ loopt in elk geval weer een puntje voor op team milieu! (Daan Henkens, 20 april)
Maar... waar zijn dit opeens twee kampen geworden? Waar komt dit schisma in de groene kerk opeens vandaan? Een jaar of 10 geleden waren een schoon milieu en een circulaire economie nog gewoon gebroederlijk twee linkse hobby’s, maar opeens staan ze tegenover elkaar. De circulairen betichten de milieubeschermers van ‘lineair, oud denken’ en de milieubeschermers de circulairen op hun beurt van ‘circulair hergebruik van vervuilingen’, terwijl ze ooit met dezelfde idealen begonnen. De vrienden van vroeger staren elkaar vervreemd in de ogen in het duel wat nog wel eens dé strijd van de jaren ’20 kan worden. Welke tak van de duurzaamheidsfamilie gaat ervandoor met de familiefaam, en welke gaat de geschiedenis in als dwaalspoor? Zijn het de circulairen, de sympathieke allemansvrienden die met hun enthousiasmerende verhaal vriend én vijand voor zich winnen, maar zich gemakkelijk laten verleiden door de cowboys en charlatans die het alleen om de erfenis te doen is? Of zijn het de beschermers, de principiële schriftgeleerden die zich niet van de wijs laten brengen door modegrillen en zich onverstoorbaar in blijven zetten voor een schoon milieu, ook als ze als azijnpissers worden weggezet? Op het feest der vooruitgang gedragen ze zich soms als de grote sfeerspons, de domper op de feestvreugde.
Zoals in elke polarisatie maken de kampen ook hier een karikatuur van zichzelf. In het TV-programma De Vuilnisman zagen we beide karikaturen vol in beeld: de van wanhoop beslagen veiligheidsbril van de circulariteitsbaron, die met gemaakt enthousiasme zijn perverse verdienmodel probeert te redden én de pedante Teun van de Keuken, die namens de onwrikbare milieuridders als een soort Rob Geus-light de ondernemende klasse het vuur aan de schenen komt leggen. De één glijdt uit over zijn eigen gladde praatjes en eindigt gênant met z’n bakkes in de bagger, de ander laat de kijker verbouwereerd achter met een puinhoop aan problemen, zonder perspectief op een oplossing.
Zoals bij elke goede karikatuur moeten we erom lachen en onze lessen eruit trekken. Want zoals altijd ligt de waarheid in het midden, en dat weten we stiekem best. De circulaire economie dreigt een excuus te worden om de grenzen aan productie en consumptie te blijven negeren. Zo blijven we lekker centjes verdienen met nóg mooiere stofjes met nóg engere eigenschappen, en stellen we en passant ook het businessmodel van het ‘hergebruik’ veilig voor de aandeelhouders. Laat het publiek maar betalen! En de milieubescherming schiet door in de illusie van veiligheid, waarin elk risico ‘onaanvaardbaar’ is en elke maas in de wet met een dikke laag regels en normen moet worden dichtgesmeerd, totdat zelfs een kind in de zandbak nog een ‘nalevingstekort’ veroorzaakt.
De eerste stap naar het midden is inzien dat ieder vanuit zijn eigen kwaliteit in zijn rol is gerold. Dat je als circulaire ondernemer creatief bent is je kracht, maar laat je bijstaan door tenminste één zo’n zeurpiet die wél snapt waar creativiteit eindigt en fraude begint.
Dat je als milieukundige de complexiteit van milieu en ecosysteem overziet maakt je onmisbaar, maar zie in dat nul risico niet bestaat. We willen vooral weten wat er wél kan in plaats van niet. Moeilijk? Valt wel mee! Ik heb gehoord dat de terrassen weer open gaan, pak eens een pintje met die creatieve baggerboer. Die ziet wel een kansje, heus!
Daan Henkens
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
