Kent u het lied ‘Op de grote stille heide’? Daarin klinkt een en al bewondering voor de uitgestrektheid, de schoonheid en de rijkheid van de heide. Het is geschreven door Pieter Louwerse, die leefde van 1840 tot 1908. Gelukkig hebben we nog steeds heidevelden. En eindelijk hadden wij weer een natte zomer. Dat was goed voor de heide. En dat wilden velen aanschouwen, gezien de grote bezoekersaantallen. Maar nergens lazen wij over de bodem onder de heidevelden! (Theo Edelman, 30 augustus)
Ik ben benieuwd hoe Pieter Louwerse de heide anno 2021 zou beschrijven. De heidevelden zijn minder uitgestrekt dan vroeger. Maar nog altijd schoon in de betekenis van mooi, en rijk in de betekenis van biodivers. De heide trekt dan ook talloze bezoekers. Een voorbeeld daarvan is de Posbank op de Veluwe. De gemeente Rheden zag zich genoodzaakt dit gebied af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer, omdat alle parkeerplaatsen vol waren.
De bodem onder de heidevelden krijgt eigenlijk nooit aandacht. Terwijl die bodem wat mij betreft tot de mooiste ter wereld mag worden gerekend. Onder heidevelden komen we meestal een veldpodzol tegen. Dat is een bodem met enorme kleurcontrasten. Dat is goed te zien op de aquarel van Ria Klompmaker – Troost.
De geschiedenis van de heidevelden is ook interessant. Heide was een essentieel onderdeel van de landbouw voordat kunstmest was uitgevonden. De schapen graasden op de heidevelden en deden ’s nachts hun behoefte in de potstal. De mest werd benut voor de hoger gelegen landbouwgronden.
Sinds er kunstmest te koop is, zijn de heidevelden niet meer nodig voor de landbouw. Veel van de oorspronkelijke heidegronden in ons land zijn dan ook ‘in cultuur’ gebracht. Schrijver Anne de Vries tekent nauwkeurig op hoe dat in zijn werk ging. Bartje, die van de bruine bonen, wordt verteerd door liefdesverdriet en vindt baat bij het omspitten van de harde grond. De Heidemij en de Grontmij pakten dit op grotere schaal weer anders aan.
De heide die nu nog bestaat moet worden beheerd. Nutriënten moeten worden afgevoerd, vaak door het maaien en afvoeren van de heide. In sommige gevallen worden hele plaggen verwijderd. Toen ik nog bij het Rijksinstituut voor Natuurbeheer werkte, kreeg ik elk jaar een paar zakken heidecompost cadeau. Dat composteren stopte tijdelijk nadat bleek dat de heidegrond te veel lood bevatte. Dat wist zich op te hopen in de tijd dat benzine nog lood bevatte. Ik verwacht dat het loodprobleem nu wel onder de duim zal zijn.
Op het internet las ik dat heidecompost de structuur van de bodem verbetert, een stabiel humusgehalte heeft en weinig voeding en lutum bevat. Dat zou de compost bijzonder geschikt maken voor golfbanen. De prijs bedraagt rond de € 50,00 per m3.
Door de coronacrisis waren veel mensen gedwongen van een buitenlandse reis af te zien. Velen hebben Nederland ontdekt. Laten we zuinig zijn op onze natuurgebieden, die uitbreiden en met elkaar verbinden. Zo ontstaat ruimte voor planten en dieren. En voor de recreërende mens.
Aquarel van Ria Klompmaker – Troost.
Kootwijkerzand.
Theo Edelman
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
