Een nieuwe baan. Afscheid van Den Haag, afscheid van de woorden bodem en ondergrond op mijn visitekaartje. De banden met ‘de sector’ zullen weker worden, al is bij het waterschap waar ik ga werken de bodem nooit ver weg. Als water en bodem sturend worden, gaat het waterschap aan de slag. Zo was het een paar jaar terug bedoeld, bodem als onderdeel van brede maatschappelijke opgaven, en ik mag ontdekken of dat in de praktijk ook werkt.
Het is een ongekende opgave, een grote verbouwing van Nederland. De woorden beginnen al te slijten, stoffig aan te voelen in de mond, maar de grote verandering is nog niet eens echt begonnen. Er is al een minister gevallen over de landbouwtransitie, een andere struikelde over een ongelukkig stikstofkaartje maar kon zich nog net op tijd opvangen. Nóg een deuk in het vertrouwen en de overheid kan inpakken, dus dit keer moet het goed gaan. De ministeries herkauwen nog zenuwachtig de teksten waarmee het land wordt ingelicht over deze zware klus, de brieven met de ‘verbouwplannen’ zijn nog niet gesignaleerd. Maar wat ons te wachten staat is duidelijk: we moeten meer gaan luisteren naar de bodem. Dat is makkelijk gezegd, maar dan moet de bodem wel gaan spreken. Wat zou hij zeggen? Heeft de bodem een elevator pitch klaarliggen met een krachtig salvo aan SMART-gemaakte acties? Pakkende oneliners die we letterlijk in onze omgevingsvisies kunnen plakken? Of zou de bodem ons vermoeien met ‘ja-maars’ en onzekerheden, en vinden we veel hakken in het zand?
Een paar felle stelregels moeten we eruit kunnen trekken, maar ik verwacht vooral veel nuances. Als we echt gaan luisteren zullen velen misschien ontmoedigd afhaken. Onverklaarbare tegenstrijdigheden, onverwachte terugkoppelingen, onduidelijke eisen, onwrikbare onmogelijkheden. Wie gaat luisteren naar de bodem zal zich misschien afvragen wie deze spreker in hemelsnaam geboekt heeft.
Ik moet denken aan de stereotypering van de bodemspecialist die mij bij mijn eerste baan in dit wereldje werd voorgeschoteld en die mij nog steeds fascineert. De bodemspecialist werpt beperkingen op, laat vooral zien wat er niet kan, laat ruimtelijke plannen stranden. Er zit altijd wel een verontreiniging in de weg, een scheidende laag die niet in de modellen zit, een veenpakket waar nog geen maquette op blijft staan. Zoals een baas op zijn hond gaat lijken, vormt de specialist zich naar zijn vak…
De ‘ongekende opgave’ kent twee kanten. De creativiteit en het doorzettingsvermogen van de ruimtelijke ordenaar worden op de proef gesteld, om binnen de enorme onzekerheidsmarges van een veranderend klimaat, grillige bodemkaarten en strijdige belangen de ontwikkelruimte te vinden die de maatschappij nodig heeft. Maar ook de bodem en haar kenners moeten aan de bak, want als er geluisterd wordt moet je vertellen. En het verhaal moet goed zijn, anders zapt de luisteraar weg. Laat de stem van de bodem klinken, zo eerlijk als nodig maar zo leuk als het kan!
Daan Henkens
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
