Een bericht over het smeltende permafrost bij Batagay Rusland bracht me ertoe dat eens op te zoeken. Foto's genoeg op het internet, en mooie! Maar is het ook te zien op Google maps? Ja dus. Bij het zoeken naar meer informatie over Batagay, associeert en misleidt het internet er lustig op los: Probleemloos worden beelden en namen van verschillende verschijnselen gehusseld. Gelukkig, want zo ontdek je niet alleen wat je zocht, maar leer je ook weer iets onverwachts (Paul de Reus, 20 oktober).
Batagay is een onooglijke nederzetting in de verder prachtige toendra van Jakoetsk. Bij uitzoemen worden sierlijke meanders en meanderdoorbraken zichtbaar van de rivier Jana. Een patroon in het landschap als een kist palingen. Terugvliegend (swipend) over Batagay en zo'n 10 km verder ten zuidoosten ziet u een vulkaan (?) en daar voorbij Het Gat, waar de zoektocht om begon. Een oversized kikkervis op het droge, lokaal "De poort naar de onderwereld" genoemd.
Om één of andere reden komt ook Derweze in de zoekresultaten. Vroeger een boorgat naar een grot met aardgas, maar de boel stortte in en werd in brand gestoken. 45 jaar later brandt het gat "De poort naar de hel" nog steeds.
Als je twee Russische gaten hebt gehad, krijg je er méér:
De Jamal krater: een kaarsrecht, diep gat op het Siberische schiereiland Jamal. Ontdekt in2014 en inmiddels vol water gelopen. Sindsdien is er nog een aantal van die gaten ontdekt in hetzelfde gebied, en zijn ze 
door geologen fantasierijk benoemd als B1 t/m B4. Er kunnen niet al te veel poorten naar hel en ondergrond zijn, maar "B1" als naam is wel het andere uiterste. Jamal betekent: "Het einde van de wereld", dat lijkt er alweer meer op. Is het nog steeds de fysieke overeenkomst tussen de verschijnselen die de zoekmachine triggert, of is het toch de overeenkomst tussen de volksnamen van de gebieden?
De eerste verklaring voor Jamal, een pingo, was niet houdbaar. De huidige verklaring is een explosie van methaangas. Gas dat door het smelten van het permafrost kon vrijkomen en ophopen. Als je B1 op de luchtfoto opzoekt, is de ontdekking in 2014 verbazend. Niet omdat de krater zo verstopt ligt, maar omdat het landschap daar een-en-al gat is. Die andere gaten hebben blijkbaar een andere, gewonere oorzaak, maar ík zie het verschil niet. B1, B2 en B3 heb ik om die reden niet kunnen vinden. B4 ligt wat meer solitair en laat zich herkennen op de luchtfoto: check plm. 1 km ten westen van Nosok.
Maps maakt je trouwens duizelig in deze streken: Bij kaartweergave blijft de projectie netjes Mercator, maar als je foto-weergave aan zet, krijg je het 3D astronauten-uitzicht. 'Swipen' wordt ongevraagd 'slingeren'. Bij maximaal uitzoemen in die modus stijg je op van de aarde, zo ver dat je er rondom langs kijkt, de sterrenhemel in. Als je dán de aarde swipet, zie je dat Copernicus en Galileo er naast zaten: het universum draait tóch om de aarde.
Nog lastiger dan Jamal is de Gora Konder krater. Je vindt afbeeldingen, maar waar het ligt...? Op één afbeelding staan coördinaten in een hoekje. Er is een tooltje nodig om dit op een kaart te laten prikken. Pas na terug uitzoemen zie je waar je hebt geprikt . Ook weer geleerd. Gora Konder is een cirkelvormig bergmassief. Zo perfect rond dat aan de oorsprong werd getwijfeld: een geheime mijn, of militair complex? Toch is er een geologische verklaring gevonden. Gora blijkt berg te betekenen: Het Kondyor bergmassief. En in die spelling (met y) is het opeens weer goed te Google-mappen.
Nog ééntje dan: De Patomskiy krater. Een prachtig ding, met een vorm waarvoor een ruimte-meetkundig woord zou moeten bestaan, zoals zadel of ellipsoïde. Dat woord is er niet, dus resteert een omschrijving: een soort vulkaan met een grote bal erin. Het vroegere Capriool-ijsje, waarvan je de plastic kegelverpakking een stuk binnenstebuiten drukte, maar nog net niet de kauwgombal onderuit kreeg. Geologen zijn eruit hoe oud Patomskiy is (bijna 500 jaar) maar nog niet uit hoe het is ontstaan. Dat maakt het ding eigenlijk nog mooier.
Terug naar die meanderrivier Jana bij Batagay:
Het woord meander blijkt te komen van Maiandros, een rivier die in Ovidius' Metamorfosis is beschreven. Zowel vanwege de historie als vanwege haar uiterlijk dus een 'klassieke' meanderrivier. Het stroomgebied is nadien Turkije gaan heten en de rivier heet daar nu Büyük Menderes, de Grote Menderes. Zo'n grootse rivier moet wel op de luchtfoto te zien zijn, en inderdaad. Maar de Jana is 1000x mooier.
Paul de Reus
Reageren op deze column kan hier: Linkedingroup
