In het Wereldbodemmuseum in Wageningen hangen bodemprofielen die op het eerste gezicht niet veel meer zijn dan stoffige planken waar iemand ooit wat zand op plakte. Hooguit zijn het de fraaie aardse kleurschakeringen die je een lichte kunstbeleving geven. Pas als je de smeuige verhalen hoort die bij de zandplanken horen wordt het bezoek aan dit museum de moeite waard. Neem het verhaal bij het IJslandse bodemprofiel, waar een complete aslaag in zichtbaar is, alsof je naar een doorgesneden Franse Morbierkaas kijkt. De aslaag is afkomstig van een uitbarsting van de vulkaan Laki in 1783. Dat IJsland een vulkaan blijkt te kennen met een uitspreekbare naam is al bijzonder, maar het verhaal over de gevolgen van deze vulkaanuitbarsting is nog opzienbarender. (Jan Klein Kranenburg, 19 april)
De aswolk zorgde in 1783 op het hele noordelijke halfrond voor een gehele of gedeeltelijke zonsverduistering, waardoor de temperatuur wereldwijd daalde, er zure regen ontstond en Europa te maken kreeg met grote misoogsten. Door zwaveldampen overleden er tienduizenden mensen van Londen tot Praag. Een strenge winter volgde en het verhaal gaat dat deze gebeurtenis invloed heeft gehad op de politieke geschiedenis van heel Europa, omdat zelfs de Franse revolutie er aan wordt toegeschreven.
Dat de diepe ondergrond van IJsland alles behalve rustig is weten we. Ik was in 2010 onder de indruk van de effecten van de uitbarsting van de Eyjafjallajokull. Een jaar later volgde de uitbarsting van de Grimsvotn-vulkaan. Beiden stuurden het vliegverkeer danig in de war.
Ik denk wel eens aan de Laki als ik lees over een van de opgaven in de energietransitie: het kunnen omgaan met 'Dunkelflaute'. Dunkelflaute is een van oorsprong Duitse term voor het samenvallen van 'Dunkelheit' (duisternis) en 'Windflaute' (windstilte), periodes waarin windenergie noch zonne-energie beschikbaar is. Bij dunkelflaute wordt vaak gedacht aan mistige periodes in de winter, die we zouden moeten overbruggen met een andersoortige energievoorziening, zoals energie uit opslag. Maar zo'n kortstondige mistige periode valt volkomen in het niets bij een dunkelflaute van Laki-achtige proporties.
Anno 2018 zijn er allerlei obstakels in de energietransitie. Denk aan het recente verhaal van Donald Trump die het Aberdeen Offshore Wind Farmproject (312 GWh per jaar!) wil tegenhouden, omdat hij de windturbines gezien vanaf zijn Schotse golfcourse horizonvervuiling vindt. Dergelijke hobbeltjes zijn echter peanuts vergeleken met de energie-misoogst die dreigt na zo'n grote vulkaanuitbarsting. Zijn we hier in de toekomst wel op voorbereid?
Het IJslandse profiel in het Wereldbodemmuseum lijkt ineens een profeet te worden die een belangrijke boodschap heeft voor de energietransitie. Bezoek dit museum eens als je de profetie zelf wilt beleven. Of eet aanstaand weekend wat toastjes met Morbier voor een vergelijkbare beleving.
Jan Klein Kranenburg
Adviseur Bodeminformatiebeheer
Reageren op deze column kan hier: Linkedingroup
