Voor de tweede keer koos de Nederlandse Bodemkundige Vereniging een Bodem van het Jaar. Een enthousiaste jury beoordeelde de inzendingen op de kwaliteit van beeld en tekst. Als winnaar is uitgeroepen de heer JanSiem Rus, hydroloog bij bureau Hunzebreed in Zuidlaren. Hij stuurde een foto van een horizontaal profiel, ontstaan door het afschrapen van vruchtbare bovengrond bij de aanleg van nieuwe natuur in het Hunzedal. De opvallende blauwe verkleuringen zijn veroorzaakt door het mineraal vivianiet. (Theo Edelman, 18 december)
Ik kan mij nog goed herinneren dat ik voor het eerst in mijn leven vivianiet zag. Het mineraal werd zichtbaar bij het graven van een profielkuil in de omgeving van Winterswijk, tijdens een veldpracticum onder leiding van professor Pons. Hij wist er veel over te vertellen.
Vivianiet is een secundair mineraal, het ontstaat pas in de bodem. Het is een ijzerfosfaatverbinding, om precies te zijn een gehydrateerd ferrofosfaat met de chemische formule Fe3(PO4)2.8(H2O). Voor het ontstaan is een omgeving met veel ijzer, fosfaat en weinig zuurstof nodig. Voorbeelden zijn het sediment op de bodem van moerassen, moerassen zelf en andere drassige gebieden. Het ontstaat ook in rioolwaterzuiveringsinstallaties, waar fosfaat met ijzerhoudend slib wordt verwijderd. Bacteriën reduceren driewaardig ijzer tot tweewaardig ijzer dat vervolgens met fosfaationen kan reageren. Het fosfaat is in de regel afkomstig uit organisch materiaal. Zodra vivianiet aan de buitenlucht en zonlicht wordt blootgesteld, oxideert het ijzer van tweewaardig naar driewaardig waarbij het materiaal verkleurt van lichtblauw via donkerblauw naar zwart.
Van beeldend kunstenaar monica rotgans hoorde ik dat grond met vivianiet bekend heeft gestaan als Haarlemse aarde. Kunstenaars en ambachtslieden vielen voor de prachtige blauwe en blauwgroene kleur en gebruikten het als pigment. Het was in onze Gouden Eeuw behoorlijk populair, het was goedkoop en rijkelijk aanwezig in onze veengebieden. Het gebruik als pigment nam in de loop van de tijd af, door de gevoeligheid van het materiaal voor licht en lucht.
In het begin van de negentiende eeuw werd vivianiet als mineraal ontdekt door de Britse industrieel en mijneigenaar John Henry Vivian. Hij was een prominent figuur in de mijnbouw en de metallurgische industrie. Het lijkt me best gaaf als een mineraal jouw naam krijgt. Een grondboor met jouw naam is natuurlijk minstens zo gaaf.
Lees hier het juryrapport over de verkiezing van de Bodem van het Jaar 2024. Het rapport bevat ook een beschrijving van de bodem met veen, vivianiet en ijzerpijpjes.
Ook verkopers van edelstenen zijn lyrisch over vivianiet. Het zou met zijn voedende energie een weldaad voor lichaam en emoties zijn. Het zou helpen om negativiteit uit gedachten te halen, negatieve energie op te heffen en realistische doelen te stellen en te bereiken. Misschien lukt dit ook door goed naar de foto van de Bodem van het Jaar 2024 te kijken. Dan laten we het mineraal verder lekker in de bodem zitten.
Tot slot heb ik goed nieuws voor fans van de Bodem van het Jaar. Na de ‘Boden des Jahres’ in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland en de ‘Bodem van het Jaar’ in Nederland komt er een ‘Soil of the Year’ voor de hele wereld. Het is nog geheim welke bodem daarvoor wordt gekozen. Als ik in de jury zat zou ik voor een Terra Rossa oftewel een Rode Bodem pleiten.
Fijne feestdagen!
De Bodem van het Jaar 2024. Gefotografeerd door JanSiem Rus op 26 augustus 2018. De foto werd eerder gepubliceerd in het IVN-blad Natuurlijk Zuidlaren van voorjaar 2019, als onderdeel van het artikel ‘De bodem onder Tusschenwater’. Op de foto zijn vivianiet, veenresten en ijzerpijpjes te zien.
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
