In toenemende mate is er aandacht voor invasieve exoten. Dit zijn planten of dieren, die van oorsprong niet in Nederland voorkomen, bedoeld of onbedoeld zijn ingevoerd en inmiddels in zulke grote aantallen kunnen of gaan voorkomen, dat ze een bedreiging vormen voor de Nederlandse natuur en/of de landbouw en/of de mens. Hierbij is de aandacht vooral gericht op virussen, planten, vissen, insecten, vogels en zoogdieren. Echter het gaat ook om allerlei andere organismen als zeedieren, kreeften, amfibieën en reptielen. (Anton Roeloffzen, 5 februari 2024)
Er is inmiddels een Europese verordening invasieve exoten, die beoogt het probleem te beheersen en verergering ervan tegen te gaan. Als uitvloeisel hiervan is er ook een Europese lijst van verboden invasieve exoten, die jaarlijks wordt uitgebreid. Soorten op deze lijst mogen niet worden ingevoerd, verhandeld, gekweekt/gehouden of vermeerderd. De lidstaten worden geacht deze soorten zo mogelijk uit te roeien, maar in ieder geval te beheersen. Hieraan doet onze Rijksoverheid helaas nog te weinig. Het probleem wordt bij voorkeur doorgeschoven naar terreineigenaren/beheerders, provincies en gemeenten, en natuurorganisaties.
Ook op en in de bodem duiken steeds meer exotische dieren op, deels (potentieel) invasief met een mogelijke grote impact op de bodemfauna en daarmee op het bodemecosysteem. En dat staat al sterk onder druk door het intensieve landgebruik en de zware belasting ervan met bestrijdingsmiddelen. Recent zijn er goede inventarisaties en risicobeoordelingen gedaan voor landslakken (Stichting Anemoon) en Platwormen (NVWA). En dat geeft een zorgelijk beeld voor de toekomst.
Zo zijn er inmiddels 43 exotische landslakken aangetroffen in Nederland, meestal afkomstig uit andere delen van Europa. Ze liften mee met potplanten of toeristen. Zes hiervan, vooral naaktslakken, eten (kleine/jonge) inheemse slakken en ook regenwormen en insectenlarven. Sommige exoten komen inmiddels zoveel voor, dat ze inheemse slakkensoorten gaan verdringen. Zo verdringt de Spaanse wegslak steeds meer inheemse wegslakken.
Veel zorgwekkender is dat er ook al 14 soorten exotische platwormen in Nederland zijn aangetroffen, veelal afkomstig uit Zuidoost-Azië, Australië of Nieuw-Zeeland. Niet voor niets is er in opdracht van de NVWA een risico-evaluatie uitgevoerd. Drie soorten zijn vooralsnog alleen in kassen aangetroffen en drie soorten nog niet in Nederland maar wel in buurlanden: de Nieuw-Zeelandse landplatworm, de Kleine Australische geelstreep en de Nieuw-Guinea landplatworm. Net als de meeste andere exotische platwormen zijn ze meegelift met potplanten. En die drie zijn, zover we nu weten, potentieel de meest invasieve platwormen, die mogelijk veel schade gaan aanrichten in het bodemecosysteem en/of de (kas)landbouw. Meest gevreesd wordt de Nieuw-Zeelandse landplatworm, die zich al in Engeland heeft gevestigd en als enig bodemdier sinds 2019 op de Europese lijst van verboden exoten staat. Dankzij klimaatopwarming kan deze platworm zich op termijn ook blijvend gaan vestigen op/in de Nederlandse bodem. Platwormen zijn toppredatoren, die weinig of geen natuurlijke vijanden hebben. Maar liefst elf van de in Nederland aangetroffen exotische platwormen leven van de bodemfauna, vooral regenwormen, maar ook springstaarten, pissebedden en slakken. En er zijn maar twee inheemse platwormen in ons land.
Daarnaast is er ook een regenworm uit Argentinië via de plantenhandel op Texel en in Wageningen opgedoken. Mogelijk is ook deze exotische regenworm invasief en gaat hij inheemse soorten verdringen.
Kortom er zijn nieuwe bodemzorgen, omdat er steeds meer exotische bodemdieren opduiken. Wat de gevolgen hiervan zijn op de langere termijn, is nog niet duidelijk. Maar is alle reden de vestiging en uitbreiding van exotische bodemdieren goed te monitoren en te bezien hoe dit nieuwe probleem kan worden beheerst. Als bodemprofessionals kunnen we hieraan bijdragen door exotische bodemdieren in bijvoorbeeld de eigen tuin met foto aan te melden via waarneming.nl of
Voor wie meer wil weten:
- NW Thunnissen e.a., 2020, Risicobeoordeling van Uitheemse Landplatwormen, NVWA.
- Zoekbeeld 13(1)A 2033. Special: terrestrische exoten (landslakken), Stichting Anemoon.
Anton Roeloffzen
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
