Ik kwam deze week een opmerking tegen bij een social media bericht, die me erg verbaasde. Het was geplaatst bij een berichtje over iemand die ergens over had gedemonstreerd. De opmerking kwam van iemand uit het juridische werkveld, en stelde dat het einde van onze democratische rechtsstaat in zicht is als de hardste schreeuwers gelijk krijgen. Het verbaast me dat juist iemand met juridische kennis het 9e artikel van onze grondwet een gevaar voor onze democratie noemt. Daarnaast vraag ik me af hoe effectief demonstraties zijn, want hoe vaak leiden ze tot daadwerkelijke verandering? Heeft het zin om op te staan? (Ingeborg van Oorschot, 2 juni)
Werkt het zoals deze persoon beweert dat altijd wordt geluisterd naar degene die het hardste schreeuwt? Ik heb gezocht naar de grootste demonstraties in Nederland en wat het resultaat was (bron: https://www.cijfers.net/protest.html# ). Nou, dat viel eerlijk gezegd wel tegen. Eigenlijk zijn er sinds de jaren negentig nauwelijks massale demonstraties geweest, zoals we die wel kennen uit de jaren ’70 en ‘80. In de jaren tachtig vonden de grootste demonstraties ooit in Nederland plaats, deze waren gericht tegen het plaatsen van kruisraketten. Met 550.000 demonstranten in 1983 en een petitie ondertekend door ruim 25% van de Nederlanders in 1985 leidde dit uiteindelijk niet tot afstel, maar wel tot uitstel van de plaatsing van deze raketten. (Overigens is het publiek geheim dat in Nederland wel degelijk nog steeds kernwapens zijn opgeslagen, tegen de wil van al die demonstranten).
In dit millennium was de grootste demonstratie in Nederland die van de vakbonden tegen de bezuinigingen van kabinet Balkenende II in 2004 (ruim 300.000 deelnemers). Resultaat was een akkoord waarin de kern van de bezuinigingen overeind bleef. Dus ja, iets bereikt maar zeker geen ‘gelijk’ gekregen. Ik kan meer voorbeelden noemen, maar die geven geen ander beeld.
Iedereen in Nederland is vrij om op te komen voor hun belangen of hoe zij willen dat de maatschappij functioneert. Velen doen dat voornamelijk via hun stemrecht. Sommigen doen dat ook nog op andere manieren; zoals het tekenen van een petitie, doneren aan een organisatie of politieke partij, boycots of aanschrijven van politici, of door te demonstreren.
Heeft het zin om op te staan? Als je plat naar de cijfers kijkt lijkt het niet het geval. Maar wat bereik je dan met demonstreren? De opkomst geeft een graadmeter van de samenleving. Als ‘Jan modaal’ voor het eerst in zijn leven besluit te gaan demonstreren, dan zegt dat iets over hoe gefrustreerd mensen zijn over het onderwerp en bijbehorend beleid. Als er niet naar ze wordt geluisterd, kiezen ze misschien bij een volgende verkiezing voor een andere geluid. Of gaan ze nog vaker de straat op.
Er zijn effectievere methoden zoals boycotten, desinvesteren en sanctioneren. Maar dat zijn effecten die je als individu niet per sé ziet. Een demonstratie zie je veel eerder, omdat die in je eigen stad plaatsvindt, of in het nieuws komt. Het beweegt misschien niet (of nauwelijks) de beleidsmakers, maar kan wel meer mensen bewegen ook op te staan, omdat ze zich niet alleen voelen in hun frustratie. En hoe meer mensen opstaan, hoe meer kans dat ze ook andere dingen gaan doen zoals hierboven genoemd.
Er zijn genoeg uitspraken van bekende mensen (zoals Eli Wiesel, Albert Einstein, Jane Goodall, Angela Davis en Maya Angelou) die neerkomen op het volgende: Je weet nooit of je actie ergens toe zal leiden, maar je weet wel dat als je niets onderneemt er ook niets zal veranderen.
Ben ik dan naïef? Misschien, maar als je jezelf laat overtuigen dat het geen nut heeft dan gebeurt er sowieso niets. Ik ben liever optimistisch en zie ook dat ik niet de enige ben die opstaat. Voor mij heeft het wel zin.
Reageren op deze column kan hier: Linked
