In de aanloop naar Sinterklaas houden we ons meer dan normaal met letters bezig. Letters om op te eten, welteverstaan. Is het dan toeval dat we het ook wat meer over geletterdheid hebben, meer in het bijzonder bodemgeletterdheid? Wat houdt dit begrip in en wat is het belang? (Theo Edelman, 24 november)
De Nederlandse Bodemkundige Vereniging vierde onlangs haar negentigjarige bestaan met een goedbezocht symposium, met als afsluiting een heerlijk diner in Restaurant Het Gesprek te Wageningen. Het congres stond deels in het teken van bodemgeletterdheid. Een van de lezingen ging daarover, andere sprekers haakten daarop in.
Geletterdheid wordt wel gedefinieerd als het vermogen om geschreven en gedrukte taal te lezen, schrijven, begrijpen en gericht te gebruiken. Het wordt als essentieel beschouwd voor het zelfstandig functioneren in de maatschappij. Naast lezen en schrijven gaat het om digitale vaardigheden en rekenen. Mijn oudste dochter is taalkundige. Samen met haar bezocht ik onlangs het Taalfeest, georganiseerd door het Genootschap Onze Taal. Tijdens dit congres werd kritiek geleverd op het woord geletterdheid. Het zou vragen oproepen en niet goed bruikbaar zijn, vooral omdat het geen nuance toelaat tussen geletterd en ongeletterd. Het woord geletterd komt wat elitair over.
Zo’n gevoel had ik ook al bij de term bodemgeletterdheid. De Nederlandse Bodemkundige Vereniging beschrijft dit begrip als “het verwerven, het begrijpen en het toepassen van bodemkennis in en door de samenleving”. Tijdens het bodemsymposium werden alternatieven voor de term bodemgeletterdheid gepresenteerd. Die kun je binnenkort op de website van de Nederlandse Bodemkundige Vereniging terugvinden. Meld je gelijk even aan als lid.
De bodemgeletterdheid zal toenemen als bodemkundigen in praatjes voor een algemeen publiek vakjargon vermijden. Ik hoorde een bodemsaneerder ooit in een zaal vol bezorgde burgers vertellen over het isohypsenpatroon. Hij kreeg pas laat door dat niemand in het publiek begreep waarover het ging.
Bij het formeren van ons nieuwe kabinet zal het ongetwijfeld over de depositie van stikstof gaan. Die wordt uitgedrukt in mol N/ha/jaar. Voor het merendeel van de mensen is dit onbegrijpelijke taal. Wat is een mol? Wat betekent die N? Wat is een ha? Om te begrijpen wat een mol is en waarvoor N staat, moet je over basiskennis van de scheikunde beschikken. Journalisten vermijden het begrip hectare vaak. Zij ruilen het in voor een equivalent aan voetbalvelden. Daarmee verdwijnt wel enige precisie, want niet elk voetbalveld heeft dezelfde afmetingen. Maar de orde van grootte blijft wel intact.
Je zou de depositie eenvoudiger uitlegbaar kunnen maken door die in het aantal atomen N per vierkante mm uit te drukken. Een depositiewaarde van 1 mol N per ha (“dat kan toch nooit veel zijn”) vervangen we dan door 60 biljoen atomen N per vierkante millimeter (“dat kunnen we toch niet toestaan”). Het is maar een ideetje.
Het is belangrijk dat de bodemgeletterdheid in de maatschappij toeneemt. Dat vergroot immers het draagvlak voor nuttige maatregelen en gedragsverandering.
Schiet jou spontaan een ander woord voor bodemgeletterdheid te binnen? Meld het bij de commentaren.
Afbeelding gegenereerd door AI (ChatGPT van OpenAI)
Theo Edelman
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
