De afstand tot de bodem wordt steeds groter. Er is meer verstedelijking en er zijn minder 'buiten' beroepen (Josja Veraart, 6 februari).
Het meeste werk vindt plaats achter de computer en niet met een schep in de hand. Veel mensen hebben geen enkel besef wat er onder onze voeten zit. En dat maakt elke ingreep in de bodem eng. We zijn vervreemd van de bodem. We zijn verbaasd dat veen zakt en er water in kruipruimtes staat. We begrijpen niet meer dat sommige planten goed groeien op klei en andere op veen. Of dat het hard werken is op de kleigronden, maar dat ze ook vruchtbaar zijn. Terwijl dit toch basiskennis zou moeten zijn. Bij ons in de buurt is een nieuwe wijk opgeleverd. In alle tuinen is vruchtbare zware zeeklei aangebracht. Niemand weet wat hij ermee aan moet. Dus rijdt er nu een bedrijfje rond, dat aanbiedt om de klei te verwijderen en het te vervangen door ophoogzand.
Hoogste tijd voor wat bijscholing over de bodem. Dus besloot ik een gastles te geven op de school om de hoek. Wat is er zo aantrekkelijk aan de bodem? Waarom is een bodem zo interessant? Kleuters weten het. Ze graven er de hele dag in. Ze zitten constant met hun handen in de aarde en bewonderen van dichtbij de beestjes, de takjes, de steentjes en de zandkorreltjes. Ze proberen alles uit. Ze zien wat er gebeurt als ze water over hun zandkastelen laten stromen. En onderschat ze niet. Na de vraag waar zand vandaan komt, kreeg ik een epistel over bergen en rotsen die naar beneden vallen en in de rivier terechtkomen en dan uiteindelijk bij ons zand zijn. Want alles komt uiteindelijk toch in zee terecht. Dus als je dood in de rivier valt, en niemand ziet je, kom je ook bij zee t.....Inderdaad, kleuters leggen ook snel verbanden met andere onderwerpen. Helaas ook hier, kinderen die niet vies mogen worden. Die alleen met een schepje mogen graven, anders krijgen ze misschien wormpjes.
Het is eigenlijk heel eenvoudig, een gastles geven. Er is zoveel materiaal beschikbaar. Op weg naar school fietste ik langs de kinderboerderij, waar ook het Milieu Educatie Centrum is gevestigd. Daar staan leskisten, over bodem, lucht, water, kriebelbeestjes, dieren, planten, ga zo maar door. In mijn leskist zaten genoeg loepjes, kaarten met bodemdiertjes, proefjes en knutselspullen om een klas een paar dagen te kunnen vermaken. Een soort snoeppot, waaruit ik de leukste activiteiten zo kon kiezen. Toch wordt er nog te weinig gebruik gemaakt van deze nagenoeg gratis leskisten. Scholen hebben drukke lesprogramma's en vanwege de vele toetsmomenten weinig tijd om daarvan af te wijken.
Hoe kunnen we toch de kennis op de juiste plek krijgen? 'Alle kinderboerderijen duurzaam!' gestart door GDO (gemeenten voor duurzame ontwikkeling) heeft daar iets op gevonden. Ouders en kinderen komen graag op kinderboerderijen. Dit zijn jaarlijks in Nederland 4 keer zoveel bezoekers als bij de Efteling. Deze kinderboerderijen worden nu omgevormd tot duurzaamheidscentra, met tips zodat mensen ook hun eigen huis en omgeving kunnen verduurzamen. Dan leren mensen weer opnieuw hoe het ook alweer zat met onze bodem, ons water, de planten en de dieren, maar ook over energie, recyclen en composteren. Het materiaal ligt voor het oprapen. Het is alleen een kwestie van slim combineren, zodat toekomstige generaties weer bekend zullen zijn met de grond onder hun voeten.
Josja Veraart (Initiatief Bewust Bodemgebruik en SMC | Royal HaskoningDHV)
Reageren op deze column kan hier: Linkedingroup
