Benutten van de baten van de ondergrond

De ondergrondse ruimte wordt schaarser. Bovendien zijn hogere kosten gemoeid bij het benutten van de ondergrond. Daarom ontwikkelt Stichting Kennisontwikkeling Kennisoverdracht Bodem (SKB) het programma ‘Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond’ rond vier maatschappelijke kwesties; grondwaterbeheer, bodemenergie, ecosysteemdiensten en ruimtegebruik. TNO bracht samen met stakeholders de baten in kaart om duurzaam gebruik te stimuleren (TNO, 1 juli). De ondergrond vertegenwoordigt meer maatschappelijke baten voor uiteenlopende partijen dan we meestal aannemen. Denk bijvoorbeeld aan het natuurlijk vermogen om ziekten en plagen te onderdrukken en het vermogen tot buffering en beïnvloeding van het klimaat. Het programma ‘Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond’ moet de ondergrond op een duurzame manier ontsluiten voor actuele vraagstukken als energievoorziening, waterbeheer, ruimtegebruik en het benutten van de natuurlijke processen en functies van de bodem. TNO heeft tijdens zogenoemde stakeholderbijeenkomsten kwalitatieve redeneerlijnen van de potentiële opbrengsten van een duurzaam gebruik en beheer van de ondergrond opgesteld.Dilemma’sDuurzame ontwikkeling van de ondergrond brengt een aantal dilemma’s met zich mee. De ondergrond lijkt soms een oplossing voor uiteenlopende bovengrondse problemen zoals ruimteschaarste, energiebehoefte en wateroverlast. De ondergrond is echter een moeilijk te doorgronden systeem. De vraag is hoe de besluitvorming kan inspelen op ingrepen waarvan nog onbekend is welke effecten dit in de ondergrond heeft. Een ander dilemma is de eigendomsverhoudingen bovengronds ten opzichte van de ondergrond. Er is nog geen pasklaar antwoord te geven hoe de eigendomsverhoudingen zijn vastgelegd. Een ander spanningsveld is het uitdrukken van welvaart in bedrijfseconomische zin of welvaart in maatschappelijke zin. Sommige ondergrondse baten zoals geothermie-installaties zijn goed in bedrijfseconomische en maatschappelijke baten weer te geven. Andere ondergrondse bestemmingen - vaak gebaseerd op ecosysteemdiensten - zijn veel moeilijker in baten uit te drukken. Nota met aanbevelingenIn de discussienota ‘Benutten van de baten van de ondergrond’ komt TNO met aanbevelingen voor de duurzame ontwikkeling van de ondergrond. Zo wordt sterk geadviseerd om het grondwaterbeheer en het bodembeheer te zien als één systeem in plaats van het opknippen in afzonderlijke systemen. Dit vereist ook een nieuw type systeemkennis. Een tweede aanbeveling geeft de noodzaak aan van een visie van de overheid voor het benutten van bodemenergie. Het formuleren van een helder afwegingskader met criteria voor bedrijfseconomische en maatschappelijke baten van de benutting van bodemenergie is noodzakelijk. Verder wordt geadviseerd om ecosysteemdiensten te koppelen aan ruimtelijke functies, zodat de meerwaarde beter kan worden aangetoond én benut. Ook dit vereist een kennisimpuls. Tot slot raadt TNO aan om bij ondergronds bodemgebruik een afwegingskader op te stellen waarmee bestemmingen worden toegekend en reserveringen worden gemaakt voor ruimtelijke functies in de ondergrond.DownloadsDiscussienota 212 KB Zie ookVisie op ondergrondse ordeningwww.skbodem.nl