Een van de doelstellingen van Vinex is het zorgen voor samenhang in nieuwbouw, waarbij een duurzaam gebruik van natuur en water een herkenbare plaats moet krijgen (SenterNovem, 27 juni).
Het gaat hierbij om integraal en duurzaam (stedelijk) waterbeheer die de strijd mét het water in plaats van tegen het water met als doel: droge voeten en veiligheid. Het resultaat is de waarborging van de gebruiks- en belevingswaarde van water voor huidige en toekomstige generaties. In veel Vinex-wijken is water dan ook een leidend principe voor de ontwikkeling van de wijk; vaak is dit ook uit noodzaak, aangezien veel locaties in waterrijke gebieden liggen.
Noodzaak en meerwaarde
Door grotere pieken en dalen van neerslaghoeveelheden, grondwateronttrekking, dalende bodem, stijgende zeespiegel en extremen in de aanvoer van rivierwater ziet Nederland zich gesteld voor de taak om het waterbeheer in zijn samenhang te benaderen. Duurzaam stedelijk waterbeheer is gericht op het zoveel mogelijk in stand houden van de natuurlijke kringlopen. Dit betekent: water in het gebied vasthouden, het aanwezige water zoveel mogelijk hergebruiken, schoon water schoon houden en verontreinigd water schoon maken. De afgelopen jaren zijn er vele technieken ontwikkeld en beproefd die bijdragen aan een evenwichtige waterhuishouding in de stad.
Het gebruik van water in Vinex-wijken kent verschillende grondslagen: Veel locaties liggen in lager gelegen gebieden, waardoor niet alleen de wijk wordt ingepast in het waterrijke landschap, maar ook wordt gezorgd voor voldoende opvangcapaciteit. Verder heeft oppervlaktewater heeft een positief effect op het microklimaat: in de winter wordt de directe omgeving verwarmd, in de zomer wordt de lucht gekoeld. Stadswateren kunnen ook een functie hebben op het gebied van natuur en/of recreatie. Het welbevinden van de mens wordt door de aanwezigheid van water in een wijk positief beïnvloed; wonen aan het water heeft dan ook een speciale meerwaarde. De natuur kan door stadswater diep in het stedelijk gebied doordringen en zelfs is het zo dat stadswater van betere kwaliteit kan zijn dan het door meststoffen vervuilde water in agrarisch gebied. Soortenrijke vegetaties floreren soms wel in de nabijheid van de stad, terwijl ze daarbuiten verarmen. Water in de stad kan als ecologische verbinding functioneren.
Wijknamen en water
In de namen van veel Vinex-wijken komen woorden voor als 'water', polder', of verwijzingen naar rivieren. Er zijn dan ook veel voorbeelden waar water een uitgangspunt voor de wijk vormt. Een greep uit de vele voorbeelden:
- IJburg (Amsterdam) is wel het bekendste voorbeeld waar water een leidende rol speelt bij de ontwikkeling van de wijk, die geheel bestaat uit (opgespoten) eilanden.
- In Waterringse Veld (Den Haag) zijn niet alleen veel waterpartijen aangelegd, maar stroomt het afgekoppelde hemelwater in open goten van de huizen naar het oppervlaktewater. Water maakt zo deel uit van het straatbeeld.
- In de wijk Floriande (Haarlemmermeer) staan meer dan de helft van de 6.500 geplande woningen op 12 eilanden met elk zo'n 300 woningen.
- De wijk Zuiderburen (Leeuwarden) is gebouwd in een waterrijk poldergebied, doorsneden door een oude vaart (de Nauwe Greuns) en aan twee zijden (in het noorden en oosten) begrensd door het Van Harinxma Kanaal. De hoofdopzet van de wijk is een verzameling woonbuurten met sterke oriëntatie op (buiten)water. De andere belangrijke ontwerpbeslissing betreft de aanleg van een doorgaande, waterrijke parkzone, die de wijk van noordwest naar zuidoost doorsnijdt. Deze zone is een verbrede, vrije variant op de voormalige hoofdwatergang van Polder Mastenbroek.
- Voor Ypenburg (Den Haag) is water een uitgangspunt. De Landingslaan is de ruggengraat in het ontwerp van Ypenburg. Het is een kaarsrecht water- en groenelement met een lengte van 2,5 kilometer. Ook in veel buurten speelt water een belangrijke rol. De buurt De Bras heeft een waterrijke verkaveling met sloten staan rijen huizen met hoge zadeldaken en veel hout. Waterwijk is een andere buurt van Ypenburg waar water een leidend principe is.
