De nieuwe staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu zat tijdens het zomerreces niet stil. Op 22 juli 2024 bezocht hij het EMK-terrein in Krimpen aan den IJssel. In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt daar gesaneerd. En hoe! Over twee jaar moet het terrein weer geschikt zijn als vestigingsplaats voor bedrijven. (Theo Edelman, 3 september)
In 1983 publiceerde het weekblad Vrij Nederland de Kleine Gifatlas van Nederland. Aanleiding daarvoor was ‘een explosie van gifvondsten’. De atlas toont meer dan 1.500 vindplaatsen van bodemverontreiniging, gerangschikt naar provincie. Het weekblad stelde ook een gif-top-dertig samen. “Er is één plek in Nederland met de dubieuze eer om de giftigste te zijn: het terrein van EMK in de Stormpolder” aldus de redactie.
Het eerste onderzoek naar verontreiniging op het EMK-terrein werd opgedragen aan de toenmalige Stichting voor Bodemkartering. De onderzoekers troffen de erfenissen aan van de koolteerfabriek die hier stond en van de maatschappij die chemisch afval zogenaamd verwerkte. Wijselijk plaatsten de onderzoekers hun boringen vooral aan de rand van het onderzoeksgebied. Het bedrijfsterrein zelf vonden ze te smerig. Al snel werd besloten de verontreiniging niet te verwijderen, maar die te isoleren, te beheersen en te controleren. Daarom werd verder onderzoek naar de verontreiniging niet nodig geacht. Het ministerie van milieu kocht het terrein voor een symbolisch bedrag, om te voorkomen dat er ooit nog activiteiten op het terrein zouden plaatsvinden.
Jaren later bleek de isolatie, het beheer en de controle veel geld te kosten. De grondwaterstand steeg tot onverwacht hoge standen waardoor maatregelen nodig waren om de druk op de damwanden te verlagen. Er startte een onderzoek naar mogelijkheden om het terrein met aanvullende maatregelen toch in gebruik te kunnen nemen. En dat is gelukt. Dat mag best een wonder genoemd worden, gelet op de bijzondere bodemopbouw en de enorme viezigheid , de vele partijen die hierbij betrokken waren en niet allemaal hetzelfde wilden, het oorspronkelijke gebrek aan onderzoeksgegevens en uiteenlopende onverwachte gebeurtenissen. Aanvullend bodemonderzoek en een businesscase waren de aanloop naar een bestuurlijke overeenkomst.
Mijn betrokkenheid bij het EMK-terrein startte in 2008 na het bericht dat er bij het ministerie een bedrag van € 50 miljoen beschikbaar was voor een aanvullende sanering. Dat werd vernomen tijdens een boottochtje. Helaas was dat geld al vergeven aan andere projecten. Dus begon er een speurtocht naar draagvlak en geld. Ik vertrok in 2015 na ondertekening van een bestuurlijke overeenkomst. Daarin staat dat het ministerie het terrein onder voorwaarden aan de gemeente Krimpen aan den IJssel verkoopt en dat de gemeente Krimpen aan den IJssel het terrein onder voorwaarden koopt. Sindsdien is er nog veel onderzocht en vergaderd. Diverse onverwachte uitvoeringsproblemen moesten worden opgelost. Ik verwijs daarvoor naar de Voortgangsbrief bodem en ondergrond van 20 juni 2024. Dat was de laatste brief van voormalig minister Harbers aan de voorzitter van de Tweede Kamer.
Eindelijk is het zover. De hersanering is gestart. In het voorjaar bezocht ik een open dag, vlak voor de daadwerkelijke start. Ik was aangenaam verrast door de innovatieve aanpak, waarbij de overlast voor omwonenden tot een minimum wordt beperkt. Dat was de staatssecretaris ook. Op Twitter schreef hij: “De zwaar vervuilde bodem van het oude EMK-terrein wordt op innovatieve wijze gesaneerd. In een grote luchtdichte hal wordt vervuilde grond ingeladen in luchtdichte containers. Deze rijden met trailers de hal in en uit via een luchtsluis. Complimenten voor deze unieke werkwijze.”
Zou het een idee zijn om na veertig jaar weer eens een nieuwe Gifatlas uit te brengen? Daarop zou te zien zijn dat veel plekken die in 1983 nog verontreinigd waren inmiddels schoon zijn, of geschikt voor gebruik. Helaas zijn er aparte kaartbeelden nodig voor plekken waar wij verbrandingsresten in de vorm van slakken en vliegas hebben ‘benut’, waar pfas in de bodem zit, waar te veel bemest is en waar te veel bestrijdingsmiddelen in de bodem zitten. Ik ga eens uitzoeken of de Atlas Leefomgeving soelaas biedt.
Voor de oude Gifatlas uit 1983 is nog steeds belangstelling. Vakgenoot Koos Zieltjens ging op zoek naar een onbeschadigd exemplaar en heeft dat gevonden. Hij benaderde een drukker die het tijdschrift tegen een geringe vergoeding prachtig reproduceert. Mocht je daar belangstelling voor hebben, stuur Koos dan een e-mail via
Uit de hernieuwde sanering van het EMK-terrein blijkt dat wij in Nederland uitstekend kunnen omgaan met het opruimen van lokale verontreiniging. Ik zou graag willen dat we net zo goed worden in het voorkomen van nieuwe verontreiniging.
Sommige lezers vragen mij op te schrijven wat zij van mijn columns kunnen leren. Voor de aanpak van het EMK-terrein geldt voor mij de les dat je bij dit soort projecten goed moet nadenken over onverwachte gebeurtenissen. Soms kun je die elimineren met extra onderzoek, maar soms zul je een risico moeten nemen en door middel van monitoren beoordelen wat er gebeurt. Betrek daar altijd de wethouder of de gedeputeerde bij!
Wat denk je trouwens: zou de bodem in Nederland na veertig jaar bodemsanering per saldo schoner zijn geworden?
Voortgangsbrief bodem en ondergrond van 20 juni 2024: tweedekamer.nl
Theo Edelman
Bron: stormpolderdijk.nl
Reageren op deze column kan hier: LinkedIn
